Этикалық кодекс

1. ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР
2. Әдеп кодексі (бұдан әрі – Кодекс) ұжымдағы белгілі бір стандарттарды сақтауды қамтамасыз ету үшін әзірленді, оны медициналық ұйымдардың барлық қызметкерлері ұстануға тиіс.
3. Осы Кодекс Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызметшілерінің Ар-намыс кодексіне (Мемлекеттік қызметшілердің қызмет этикасы қағидалары), «Мемлекеттік қызмет туралы» 1999 жылғы 23 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңына, «Сыбайлас жемқорлыққа және жалпыға бірдей құқық бұзушылыққа қарсы күрес туралы» 1998 жылғы 2 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес әзірленді.
4. Кодекс медициналық ұйымдағы тұлғааралық қатынастарды реттеуге арналған және адамдардың бірлескен қызметіне моральдық мән береді.
5. Кодекстің мақсаттары:

– қоғамда ұйымға немесе кәсіпке деген оң көзқарасты қалыптастыру;

– ұжымдағы әрбір қызметкерге әріптестері мен пациенттеріне қатысты «дұрыс» мінез-құлық шеңберінде көмектесу;

– адамның және қоғамның құқықтарын, қадір-қасиетін, денсаулығын қамтамасыз ету;

– медициналық қызметкердің өз қызметі үшін қоғам алдындағы жоғары моральдық жауапкершілігін анықтау.

5. Осы Кодексте мынадай негізгі ұғымдар пайдаланылады:

1) «медициналық қызметкер» — жоғары және (немесе) орта арнаулы медициналық білімі бар мамандар;

2) «адам өмірі мен денсаулығы» — пациенттердің негізгі, іргелі құндылықтары

6. Кодекс кәсіби қызмет саласы перинаталды және босанғаннан кейінгі өмірді және адамның денсаулығын, туу мен өлімді қамтитын медицина қызметкерлерінің кәсіби қызметінде қолдануға арналған.
7. Медицина қызметкерi өз қызметiнде азаматтардың денсаулығын қорғауға және медициналық көмек көрсетуге құқықтарын, дәрiгер антын, гуманизм мен мейiрiмдiлiк принциптерi бөлігінде Қазақстан Республикасының заңнамасын басшылыққа алады.

2. ҚҰҚЫҚТАР МЕН МІНДЕТТЕР
3. Медициналық ұйымның қызметкерлері өз қызметінде:

1) өзiнiң бiлiктiлiгiне, лауазымдық нұсқаулықтарына және лауазымдық мiндеттерiне сәйкес сапалы және қауiпсiз медициналық көмектi қамтамасыз ету үшiн қолда бар ресурстар шегiнде жауапкершiлiкке, оның iшiнде моральдық жауапкершiлiкке;

2) жынысына, жасына, нәсіліне және ұлтына, тұрғылықты жеріне, әлеуметтік жағдайына, діни және саяси нанымдарына, сондай-ақ басқа да медициналық емес факторларға қарамастан кез келген адамға медициналық көмек көрсетуге; 3) өзінің кәсіби білімі мен дағдыларын, қабілеттері мен эрудициясын үнемі жетілдіріп отыруға;

4) медицина қауымы қатарының тазалығын сақтауға, өз әріптестерінің де, өз қателіктерін де бейтарап талдауға; 5) адал емес және біліксіз әріптестердің, сондай-ақ пациенттердің денсаулығына зиян келтіретін әртүрлі кәсіпқой емес тұлғалардың тәжірибесіне жол бермеуге;6) Мақат ауданының әкімдігі «Мақат аудандық аурухана» шаруашылық жүргізу құқығындағы мемлекеттік коммуналдық қазыналық кәсіпорнының өкілеттігін өз іс-әрекеттерімен нығайтуға, оның мүдделерін қорғауға, кәсіпорын қызметкерлерінің беделін түсіретін әрекеттерге жол бермеуге; 7) пациенттердің құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін сақтауды және қорғауды қамтамасыз етуге;8) еңбек тәртібін мүлтіксіз сақтауға, өзінің қызметтік міндеттерін адал, бейтарап және тиімді орындауға, осы мақсатта жұмыс уақытын тиімді пайдалануға;9) жоғары кәсіби жұмысты орындауға бар күш-жігерін салуға, жүктелген міндеттерді шешудің оңтайлы және үнемді әдістерін қолдануға және сеніп тапсырылған мемлекеттік мүлікке ұқыпты қарауға;

10) еңбекке деген көзқарасы және жеке мінез-құлқы арқылы ұжымда тұрақты және жағымды моральдық-психологиялық ахуалдың қалыптасуына ықпал етуге;

11) қызметтiк мiндеттерiн орындау кезiнде белгiленген iскерлiк киiну стилiн сақтауға;

12) басқа қызметкерлердің қызметтік этика нормаларын бұзуына жол бермеуге және жолын кесуге міндетті.

13) қызметтік ақпаратты пайдакүнемдік мақсатта пайдалануға жол бермеуге;

14) медицина қызметкері емделушіні негізсіз қауіп-қатерге ұшыратпауға, сонымен қатар оның білімін адамгершілікке жатпайтын мақсаттарға пайдалануға тиіс. Емдеудің кез келген әдісін таңдағанда дәрігер ең алдымен «Non nocere!» өсиетін басшылыққа алуы керек.15) дәрігер пациенттің дәрігерді таңдау құқығын құрметтеуге және емдеу-профилактикалық іс-шараларды жүзеге асыру туралы шешімдер қабылдауға қатысуға міндетті. Дәрігер әдетте емделушінің емделуге ерікті келісімін науқаспен жеке әңгімелесу кезінде аладыБұл келісім саналы түрде болуы керек, емделуші емдеу әдістері, оларды қолданудың салдары, атап айтқанда, ықтимал асқынулар, емдеудің басқа балама әдістері туралы хабардар болуы керек.Науқастың келісімінсіз емдеу-диагностикалық шараларды жүргізуге науқастың өмірі мен денсаулығына қауіп төнген және оның жағдайды барабар бағалау мүмкіндігі болмаған жағдайда ғана жол беріледі. Мұндай жағдайларда шешімді алқалы түрде қабылдаған жөн.Психикалық аурулары бар адамдарды емдеу кезінде дәрігер Қазақстан Республикасының Заңын басшылыққа алуы керек.16) Өтініштерді қарау кезінде бюрократия мен қағазбастылыққа жол бермеу, белгіленген мерзімде қажетті шараларды қабылдау.17) Өз әрекетіңіз бен шешімдеріңіз арқылы қоғам тарапынан негізді сынға жол бермеу, сын үшін қудалауға жол бермеу, оған төзімділік таныту, сындарлы сынды кемшіліктерді жою және кәсіби қызметіңізді жақсарту үшін пайдаланыңыз.18) Медицина қызметкері қателік жіберсе немесе оның іс-әрекеті нәтижесінде күтпеген асқынулар туындаса, ол бұл туралы пациентке, аға әріптесіне немесе бөлім меңгерушісіне, ал олар болмаған жағдайда өзі жұмыс істейтін мекеменің әкімшілігіне хабарлауға міндетті

және нұсқауларды күтпей-ақ, теріс салдарларды түзетуге дереу бағыттаңыз. Қажет болса, басқа мамандарды тарту керек, оларға қатенің сипаты немесе туындаған асқынулар туралы шынайы хабарлаңыз.

9. Медицина қызметкерінің жол берілмейтін әрекеттері:

1) өз білімі мен мүмкіндіктерін адамгершілікке жатпайтын мақсаттарда пайдалануға;

2) медициналық шараларды қолдануға немесе олардан жеткiлiктi негiздерсiз бас тартуға;

3) науқасты жазалау мақсатында, сондай-ақ үшінші тұлғалардың мүдделері үшін оған медициналық ықпал ету әдістерін қолдануға;

4) науқасқа өзінің философиялық, діни және саяси көзқарастарын таңуға; 5) науқасқа қасақана немесе абайсызда физикалық, моральдық немесе материалдық зиян келтіруге және мұндай зиян келтіретін үшінші тұлғалардың әрекеттеріне немқұрайлы қарауға.

6) медициналық қызметкердің жеке басының теріс пікірі және басқа да кәсіптік емес себептер диагностика мен емдеуге әсер етпеуі тиіс.

7) пациенттің ұсынылатын ақылы медициналық қызметтерден бас тартуы Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген мемлекеттік кепілдіктер шеңберінде оған тегін көрсетілетін медициналық көмектің сапасы мен қолжетімділігінің нашарлауына не түрлері мен көлемінің қысқаруына негіз бола алмайды.

8) Пациенттерден және пациенттерге сыйлықтар өте ұнатпайды, өйткені олар сыйлық бермейтін немесе қабылдамайтын пациенттерде оларға аз күтім жасалып жатқандай әсер қалдыруы мүмкін. Сыйлықтарды қызметтерге айырбастауға немесе қабылдауға болмайды. Ақша немесе бағалы заттар түріндегі сыйлықтарды алуға тыйым салынады.

9) Медицина қызметкері дәрілік заттарды өндірушілер мен дистрибьюторлардың өздері ұсынатын дәрілік заттарды жазып бергені үшін көтермелеуін қабылдамауы немесе медициналық ұйымның үй-жайларында фирмалық логотипі немесе дәрілік заттың немесе медициналық мақсаттағы бұйымдардың саудалық атауы бар заттарды пайдаланбауға тиіс.

10) Медицина қызметкерiнiң өзiнiң қызмет жағдайын немесе науқастың эмоционалдық жағдайын пайдаланып, онымен мүлiктiк мәмiлелер жасасуға, өз еңбегiн жеке мақсатта пайдалануға, бопсалау мен пара алуға құқығы жоқ.

11) Медицина қызметкерінің емделушіге емдеу курсын тағайындау кезінде қолданылатын дәрілік заттар немесе медициналық мақсаттағы бұйымдар туралы анық емес, толық емес немесе бұрмаланған мәліметтерді беруге, оның ішінде пациенттен бағасы төмен дәрілік заттардың немесе медициналық бұйымдардың бар екендігі туралы ақпаратты жасыруға құқығы жоқ.

3. МЕДИЦИНА ҚЫЗМЕТКЕРІ МЕН ПАЦИЕНТ АРАСЫНДАҒЫ ҚАТЫНАСЫ
4. Медицина қызметкері науқастың ар-намысы мен қадір-қасиетін құрметтеуге, оған және оның туыстарына ілтипатпен және шыдамдылықпен қарауға міндетті.Науқасқа дөрекі және адамгершілікке жатпайтын қарым-қатынасқа, оның адамдық қадір-қасиетін қорлауға, сондай-ақ медицина қызметкері тарапынан кез келген пациентке артықшылық немесе дұшпандық көрсетуге жол берілмейді.
5. Медицина қызметкері туыстары мен жақындарының науқастың жай-күйіне қатысты алаңдаушылығын түсінуі керек, бірақ сонымен бірге ол пациенттің және оның отбасы мүшелерінің жеке істеріне кәсіби себептерсіз араласпауға тиіс.
6. Медицина қызметкері емделушінің бостандығы мен қадір-қасиетін барынша аз шектеу жағдайында медициналық көмек көрсетуге міндетті.
7. Пациент пен қоғамның, пациент пен отбасының және т.б. арасында мүдделер қақтығысы туындаған кезде, егер оларды жүзеге асыру пациенттің өзіне немесе басқаларға тікелей зиян келтірмейтін болса, медициналық қызметкер пациенттің мүдделеріне артықшылық беруге міндетті.
8. Пациент медициналық қызметкерден өзіне сеніп тапсырылған барлық медициналық және жеке ақпаратты құпия сақтайды деп күтуге құқылы. Медицина қызметкерінің тексеру және емдеу кезінде алынған ақпаратты, оның ішінде медициналық көмекке жүгіну фактісін пациенттің немесе оның заңды өкілінің рұқсатынсыз жария етуге құқығы жоқ.
9. Медицина қызметкері медициналық құпияны жария етпеу жөнінде шаралар қабылдауға міндетті. Науқастың қайтыс болуы оны медициналық құпияны сақтау міндетінен босатпайды. Медициналық құпияны жария етуге Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген жағдайларда жол беріледі.
10. Пациент өзінің денсаулығының жай-күйі туралы жан-жақты ақпарат алуға құқылы, бірақ ол одан бас тарта алады немесе оның денсаулығы туралы ақпарат хабарлануы мүмкін адамды тағайындай алады.
11. Мәліметтер пациенттен оған ауыр зиян келтіруі мүмкін деп пайымдауға дәлелді негіздер болған жағдайларда жасырылуы мүмкін. Алайда, науқастың тұрақты өтініші болған жағдайда, дәрігер оған жан-жақты ақпарат беруге міндетті.

Науқас үшін болжам қолайсыз болса, өмірдің жалғасуына үміт қалдыратын оны мұқият және мұқият хабарлау керек.

18. Егер пациент саналы түрде өз келісімін білдіре алмаса, оны заңды өкілі немесе науқасқа тұрақты күтім жасайтын адам білдіруі тиіс.

4. МЕДИЦИНАЛЫҚ ҚҰПИЯ
5. Әрбір пациенттің жеке құпиясын сақтауға құқығы бар, ал дәрігер, сондай-ақ медициналық көмек көрсетуге қатысатын басқа да адамдар, егер пациент басқаша ұйғарым жасамаса, пациент қайтыс болғаннан кейін де, сондай-ақ медициналық көмекке жүгіну фактісінің өзінде медициналық құпияны сақтауға міндетті.
6. Құпиялылық пациентті емдеу кезінде алынған барлық ақпаратқа (диагностика, емдеу әдістері, болжам және т.б.) таралады.
7. Науқас туралы медициналық ақпарат ашылуы мүмкін:

— пациенттің жазбаша келісімімен;

— анықтау, тергеу, прокуратура және соттың дәлелді талабы бойынша;

— егер құпиялылықты сақтау пациенттің және (немесе) басқа адамдардың денсаулығы мен өміріне елеулі қауіп төндірсе (қауіпті жұқпалы аурулар);

— емдеуге осы ақпарат кәсіби тұрғыдан қажет басқа мамандар тартылған жағдайда.

22. Ғылыми зерттеулер, студенттерді оқыту және дәрігерлердің біліктілігін арттыру процесінде дәрігерлік құпия сақталуы тиіс. Науқасты көрсету тек оның келісімімен ғана мүмкін болады.

5. МЕДИЦИНА ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРІ АРАСЫНДАҒЫ ҚАТЫНАСЫ
6. Медициналық қызметкерлер арасындағы қарым-қатынастар өзара құрметке, сенімге құрылуы және пациенттің мүдделерін құрметтеумен ерекшеленуі керек.
7. Медицина қызметкері әріптестерімен қарым-қатынаста адал, әділ, достық, әдепті болуға, олардың білімі мен тәжірибесін құрметтеуге, сондай-ақ олармен өз тәжірибесі мен білімін риясыз бөлісуге дайын болуы керек.
8. Басқа медицина қызметкерлерін басқарудың моральдық құқығы кәсіби біліктіліктің жоғары деңгейін және жоғары адамгершілікті талап етеді.
9. Әріптестің сыны дәлелді болуы керек және ренжітпейтіндей болуы керек. Әріптестер тұлғасы емес, кәсіби әрекеттері сынға ұшырайды. Әріптестердің беделін түсіру арқылы өз беделін нығайту әрекеттеріне жол берілмейді. Медицина қызметкерінің пациенттердің және олардың туыстарының көзінше өз әріптестері мен олардың жұмысы туралы теріс мәлімдеме жасауға құқығы жоқ.
10. Медицина қызметкері өмір бойы оған емшілік өнерін үйреткендерге құрмет пен алғыс сезімін сақтауға міндетті.
11. Медицина қызметкері өз әріптестеріне қалай әрекет етсе, олардың өзіне солай әрекет етуі керек.
12. Медицина қызметкерiнiң басқа дәрiгердiң кәсiптiк бiлiктiлiгiне жария түрде күмән келтiруге немесе оның беделiн өзге тәсiлмен түсiруге құқығы жоқ.
13. Ауыр клиникалық жағдайларда дәрігерлер өз әріптестеріне дұрыс нысанда кеңестер мен көмек көрсетуге міндетті. Емдеуші дәрігер емдеу процесі үшін толық жауапкершілікті өз мойнына алады және тек пациенттің мүдделерін басшылыққа ала отырып, ұсыныстарды ескеруі немесе қабылдамауы мүмкін. Дәрігер пациенттердің оған басқа әріптестерінен ауысуына жағдай жасамауы керек.

-Дереккөздер:

1 Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі 05.07.2006 ж.

2 “Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы” Қазақстан Республикасының 2020.07.07.

3 Қазақстан Республикасы Президентінің Қаулысы

4 “Қазақстан азаматтарының әл-ауқатын арттыру туралы – мемлекеттік саясаттың басты мақсаты” 06.02.2008 ж.

5 “Қазақстан Республикасы мемлекеттік қызметшілерінің ар-намыс кодексі” (мемлекеттік қызметшілердің қызметтік этикасының қағидалары) .

6 Медициналық этиканың халықаралық кодексі, Хельсинки.